Toolkit

Wil je meer weten over genderstereotypering? Bekijk dan onderstaande video’s en artikelen:

Video's

• Redraw the Balance (BBC)
• Boy Toys VS Girl Toys(BBC)
• Genderstereotypering; uit het keurslijf!’ (Werk.en.de Toekomst)
• Gender Stereotypes and education (European Institute for Gender Equality)
• Gender Roles and Stereotypes (Amaze.org)
• Documentaire No More Boys and Girls (deel 1, deel 2) (BBC)

Lezen

• Verslag interventie pilot Vroege Stereotypering (VHTO)
• Genderklik.be
• What does a scientist look like?  (ScienceMag)
• Geef jongens en meisjes gelijke kansen door gelijk spel!’ (Kleutergewijs)
• Hoe zorg je ervoor dat elke kleuter in elke hoek speelt?’ (Kleutergewijs)
• De ‘Science Capital Training Approach’
• Interview Lara Wierenga
• Q&A over Genderstereotypering in Wetenschap en Techniek

Doen

• Leer hoe je in de klas aan de slag kunt met programmeren met behulp van het gratis oefenmateriaal dat VHTO aanbiedt via DigiLeerkracht. Mail naar digileerkracht@vhto.nl als u de mogelijkheid voor een leerkrachttraining wilt bespreken. 

Vragen? Stuur gerust een mailtje naar beeldenbrekers@verwijder-dit.vhto.nl

Geef leerlingen het vertrouwen om W&T te verkennen als toekomstoptie, vrij van stereotiepe verwachtingen.

• Taalgebruik: Benadruk dat W&T voor jongens en meisjes is en blijf daarom weg van genderstereotypen in je taalgebruik. Verwijs bijvoorbeeld niet direct naar een ‘hij’ als het gaat om een automonteur of directeur en niet meteen naar een ‘zij’ als het gaat om een verpleegkundige of leerkracht.
• Klasklimaat: Let op dat iedere leerling de ruimte krijgt om deel te nemen en bekijk wat er nodig is om deelname voor iedereen veilig te maken. Sta bijvoorbeeld toe dan leerlingen eerst iets in kleine groepjes bespreken voordat ze het met de klas delen. Zorg ook dat je open vragen stelt, zodat antwoorden niet per definitie goed of fout zijn
• Vragen stellen: Door voornamelijk open vragen te stellen voorkom je dat leerlingen foute antwoorden kunnen geven en zo het gevoel krijgen dat wetenschap en techniek te moeilijk is voor hen.
• De beurt geven: Het kan zijn dat je na het stellen van een vraag de beurt vaker aan een jongen geeft, omdat je onbewust verwacht dat hij meer interesse heeft in wetenschap en techniek dan een meisje. Let op dat jongens en meisjes evenveel aan bod komen. Help jezelf door in gedachten de tafeltjes te nummeren en zo een bepaald patroon aan te houden, bijvoorbeeld eerst alle even nummers en daarna de oneven nummers. Uiteraard zijn vragen vanuit de leerlingen altijd welkom.
• Feedback:
  • Laat leerlingen weten dat talent niet alleen is aangeboren, maar dat je dingen kunt leren als je interesse toont, oefent en hulp vraagt. Maakt een leerling een foutje? Geef groeigerichte feedback. Dit type feedback benadrukt het leerproces, in plaats van het eindresultaat. Bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je hebt geoefend met […]. Heel goed. Je mist nog een stukje over […]. Kijk daar nog eens naar’.
  • Neem alle opmerkingen en bijdragen van leerlingen serieus. Het gaat niet altijd om het juiste antwoord, want juist door aan te sluiten bij ervaringen van leerlingen vergroot je hun betrokkenheid en wil om te leren.
• Werkvormen: Wissel af met verschillende werkvormen, zodat de verschillende voorkeuren en interesses van leerlingen aan bod komen. Sommige leerlingen zullen de voorkeur hebben voor een competitie (bijvoorbeeld een ontwerpwedstrijd), terwijl anderen meer betrokken raken als ze mogen samenwerken of creëren. Wissel ook af met verschillende thema’s, van ‘hardcore-techniek’ (bijvoorbeeld: sterke gebouwen) tot ‘techniek in de maatschappij’ (bijvoorbeeld: machines in het ziekenhuis).
• Spelen:
  • Verschillend speelgoed: Bied leerlingen bewust verschillend speelgoed aan, zodat ze ervaring op doen met allerlei vaardigheden.
  • Wissel van rol: Kijk eens of je leerlingen die met elkaar spelen kunt vragen verschillende rollen aan te nemen. Een meisje kan ook een piloot spelen en een jongens kan verpleegkundige zijn.

Laat leerlingen kennis maken met W&T gerelateerde beroepen en de mensen die deze beroepen uitvoeren. Dit kan bijvoorbeeld door:

• Meer gastlessen: nodig mannen en vrouwen uit om een gastles te geven over hun beroep. Dit kunnen ouders van leerlingen zijn, of vrouwelijke bètatechnische professionals via VHTO. Via JetNet & Technet is het ook mogelijk in contact te komen met bedrijven in de buurt.
• Ga op bezoek bij bedrijven: technische bedrijven openen jaarlijks hun deuren voor meisjes uit groep 7/8. Girlsday vindt altijd plaats op een donderdag in april. Meld je aan bij VHTO om gekoppeld te worden aan een bedrijf in de buurt. Uiteraard kun je ook zelf bedrijven in de buurt benaderen voor een bedrijfsbezoek. 
• Video’s over beroepen: bekijk samen met leerlingen de vlogs of filmpjes van technische vakvrouwen.
• Posters met beroepen: hang platen van voorbeeldberoepen op aan de muur. Let op dat je zowel mannen als vrouwen in technische beroepen laat zien. Vind inspiratie voor beroepen in de beroepenwaaier van Saxion Hogeschool, of kijk op ditdoeik.nl, watt-energize.nl (energiesector) en bekijkjetoekomstnu.nl (mbo). Ook leuk: laat leerlingen hun eigen poster maken van beroepen van de toekomst. Voorbeeldberoepen zijn te vinden via youngworks.nl.
• Beelden in lesmateriaal: volgens onderzoeker Judi Mesman zijn mannen nog vaak oververtegenwoordigd in schoolboeken als het gaat om personages met een beroep in wetenschap of techniek. En dat terwijl leerlingen meer motivatie en vertrouwen in hun eigen kunnen krijgen wanneer ze iemand zien die op hen lijkt (Universiteit Leiden, 2019). Beoordeel samen met andere leerkrachten het W&T lesmateriaal. Welke beroepen komen voor. Wie voeren deze beroepen uit? Zijn het mannelijke of vrouwelijke beoefenaars? Voor meisjes is het met name belangrijk om te zien (1) dat er vrouwen werkzaam zijn in de techniek, (2) dat er veel verschillende beroepen zijn die passend zijn voor verschillende kwaliteiten en interesses (bekijk de 7 Werelden van Techniek) en (3) dat techniek belangrijk is voor het omgaan met maatschappelijke vraagstukken, zoals het besparen van energie door het bouwen van duurzame woningen. 
• Meedoen aan W&T activiteiten: attendeer ouders op W&T-gerelateerde activiteiten voor kinderen, bijvoorbeeld via de nieuwsbrief of het prikbord. Bekijk aan welke leuke activiteiten de leerlingen kunnen meedoen door je te abonneren op nieuwsbrieven of sociale media kanalen van bibliotheken, musea, regionale w&t-netwerken, Techniekpact en Platform Talent voor Technologie. VHTO biedt daarnaast verschillende activiteiten speciaal voor meisjes aan, zoals het DigiVita Zomerkamp of DeepDivers.ai. Blijf op de hoogte door je in te schrijven voor de VHTO nieuwsbrief. 

Wil je samen met je leerlingen het thema genderstereotypering bespreken? Kijk dan verder in de toolkit naar de Lesmaterialen over genderstereotypering, Films en Video’s voor kinderen of Kinderboeken. 
 

Deze video’s kun je samen met kinderen bekijken als je het wilt hebben over genderstereotypering:

• ‘Rara hoe kan dat?’(1) (WomenInc., 2018)
• ‘Rara hoe kan dat? (2) (WomenInc., 2018)
• ‘Rara hoe kan dat? (3) (WomenInc., 2018)
• ‘Opvoeding van meisjes en jongens: Me Jane You Tarzan in de klas’ (SchoolTV, 2019)
• ‘Carrière voor vrouwen en mannen: Me Jane You Tarzan in de klas’(SchoolTV, 2019)
• ‘Beeldvorming van vrouwen en mannen: Me Jane You Tarzan in de klas’(SchoolTV, 2019)

Deze films bevatten rolmodellen die breken met gendersterotypes:

• Film ‘Billy Elliot’ (2000, leeftijd 6+) 
• Film ‘Brave’ (2012, leeftijd 8+)
• Film ‘Moana’ (2016, leeftijd 6+)
• Film ‘Hidden Figures’ (2017, leeftijd 10+)
• Kop Op (2016, alle leeftijden) * incl. docenthandleiding
• De Majorette Koning van het Noorden (2016, alle leeftijden) * incl. docenthandleiding
• Giovanni en het Waterballet (2014, alle leeftijden) * incl. docenthandleiding

Veel kinderboeken bevatten stereotiepe rolpatronen en rolmodellen. Dit beïnvloedt de manier waarop kinderen naar de wereld kijken en de keuzes die ze (later) maken. Maar er zijn ook steeds meer kinderboeken die genderstereotypen doorbreken. We hebben hier een aantal boekentips en websites op een rijtje gezet.

• Thirsa en het spookvliegtuig, Connie Mitchell, vanaf 9 jaar
  Thirsa is een stoer meisje dat piloot wil worden. Samen met haar vrienden raakt ze verzeild in een avontuur over de Tweede Wereldoorlog, een magisch tekenblok en een spookvliegtuig. De auteur van het boek is zelf piloot. 
• Cato, wetenschapper en onderzoeksheld, Mo's daughters, van 0 - 6 jaar
  Cato is inventief, creatief, slim en opmerkzaam. Met een (bijna) wetenschappelijke aanpak weet ze grote raadsels op te lossen. Nieuwsgierig naar hoe dingen nu precies werken, en hoe je dat dan ook WEET, bedenkt ze allerlei experimenten.  
• Zaza speelt doktertje, Mylo Freeman, vanaf ca. 2 jaar
  Zaza ziet dat haar knuffels sipjes op de bank liggen. Zou beer Roosje oorpijn hebben? Zaza kijkt in de oren, luistert met de stethoscoop en legt een spatel op de tong. Prentenboek met paginagrote kleurenillustraties.
• Roza Rozeur, ingenieur, Andrea Beaty & David Roberts, vanaf 4 jaar
  Dit is het verhaal van Roza Rozeur, die ervan droomt om ingenieur te worden. Prentenboek over creativiteit en doorzettingsvermogen.
• Roza Rozeurs grote werk- en knutselboek voor jonge ingenieurs, Andrea Beaty & David Roberts
  Dit grote projecten-, knutsel-, puzzel- en tekenboek bij Roza Rozeur, ingenieur bevat meer dan 40 leuke activiteiten: dingen om uit te vinden, te tekenen of te maken.
• Ada Dapper, wetenschapper, Andrea Beaty & David Roberts, vanaf 4 jaar
  Ada Dapper, wetenschapper inspireert kinderen tot het najagen van hun passies met dezelfde nieuwsgierigheid en evenveel doorzettingsvermogen als Ada's klasgenoot Roza Rozeur.
• Hello Ruby, Linda Liukas, vanaf 4 jaar
  Fantasievolle en avontuurlijke (prenten)boeken over programmeren, technologie en computers. Er zijn twee Hello Ruby boeken verschenen. 
• Kimmie Cowboy, Marjet Huiberts, vanaf 4 jaar
  Kimmie Cowboy is een slim meisje dat zich door haar kennis van wiskunde, natuur- en sterrenkunde, scheikunde en biologie staande weet te houden in het Wilde Westen.
• Honden doen niet aan ballet, Anna Kemp, vanaf ca. 4 jaar
  Roef is een hond. Maar hij geeft niets om hondendingen. Liever droomt hij weg bij muziek, maanlicht en spitzen op televisie. In zijn hart is hij namelijk een ballerina. Maar wat moet je, als iedereen zegt: 'Honden doen niet aan ballet'?
• Theater Popcorn, Monique van der Zanden, vanaf 7 jaar
  Theater Popcorn is een stoer meidentheater, waar de meiden zelf alles regelen. Dit boek komt uit de serie Supermeiden van uitgeverij Zwijsen.
• Wij zijn bijzonder, misschien zijn wij een wonder, Ted van Lieshout, vanaf ca. 7 jaar
  Versjes over ánders zijn dan de meesten.
• Bedtijdverhalen voor Rebelse Meisjes, Rose Stories, vanaf ca 7 jaar 
  Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes zet sprookjes in een geheel nieuw daglicht met 100 voorleesverhalen over inspirerende vrouwen. Vrouwen die op hun eigen rebelse manier de wereld hebben veranderd – als schrijfster, piraat of wiskundige.
• Meisjes en Wetenschap, Rachel Ignotofsky, vanaf ca. 12 jaar
  Dit prachtig geïllustreerde en educatieve boek belicht de bijdrage van vijftig vooraanstaande vrouwen aan de STEM-domeinen, van de oudheid tot de moderne tijd.

Websites
Meer kinderboekentips? Kijk dan op de website van Zo-ook, Spinzi of Hebban.

Bekijk hier verschillend lesmateriaal dat in de klas gebruikt kan worden.

Aan JOU hebben we wat  

• We weten dat er genderstereotypen gelden in de techieksector, maar we zien dit ook in de zorg & het onderwijs. De online lesmodules van Aan JOU hebben we wat laten zien welke beroepsmogelijkheden er zijn in de sector Zorg & Welzijn. Op een interactieve manier kunnen leerlingen (PO tot VO) onderzoeken welke beroepen bij hun interesses passen. Laat leerlingen zien dat meisjes én jongens in deze sector kunnen werken!

Toolkit Rosa 'Gender in de kleuterklas'

• Deze toolkit biedt leerkrachten en opvoeders van kleuters concrete hulpmiddelen en praktische tips om genderbewust(er) aan de slag te gaan in de klas en de kleuterschool. De toolkit is een goede aanvulling op het materiaal van het VHTO-project Beeldenbrekers.

Praktische website Rosa ‘Gender in de Klas’ 

• Gender in de klas is een website voor wie genderbewust wil lesgeven en leerlingen genderbewustzijn wil bijbrengen. De website biedt per onderwijsniveau en per vak tips en inspiratie, lesmateriaal en genderscreeningsdocumenten.

Lesbrief onderzoekend en ontwerpend leren over Genderstereotypen

• Het Wetenschapsknooppunt Universiteit Utrecht (WKUU) heeft een lesbrief onderzoekend en ontwerpend leren over Genderstereotypen ontwikkeld voor groep 5-8. Met de lesbrief kunnen leerlingen zelf onderzoek naar dit onderwerp uitvoeren, en nadenken over de rol die deze verwachtingen spelen in hun eigen dagelijks leven en dat van anderen. De oefeningen die erin staan zijn ook leuk voor ouders en leerkrachten om te doen!

Beroepen raden

• Welke beelden hebben kinderen van beroepen? Hoe ziet een piloot eruit? En een verpleger? Doe de test van WomenInc. en kijk of je last hebt van #BeperktZicht.

Toolkit menselijk potentieel (Emancipator)

• De toolkit geeft leerkrachten, docenten en andere onderwijsprofessionals informatie, inspiratie en concrete handvatten om in het klaslokaal aan de slag te gaan met genderstereotypen. Specifieker: om jongens en mannen de ruimte te geven om zich volledig te ontwikkelen, buiten de beperkingen van knellende mannelijkheidsnormen.

Bekijk ook het thema Films en Video’s voor kinderen om samen met je klas te bekijken en bespreken.