Petra Oldengarm is vooral zichtbaar als directeur van Cyberveilig Nederland, maar dat is maar een klein onderdeel van haar werk. Het grootste deel van de tijd werkt ze als zzp’er aan strategische adviesopdrachten. Haar agenda loopt vaak sneller vol dan dat er tijd is. “Het is soms passen en meten, maar ik word ook efficiënter als ik het druk heb.”

Latijn & Grieks was de vervolgstudie die Petra Oldengarm zelf had aangestreept om te gaan studeren. “Mijn ouders vroegen zich af of ik dat wel moest doen, want ik zou daar nooit werk in kunnen vinden, dachten ze. Naast Latijn vond ik Wiskunde ook een heel leuk vak.” Op advies van haar ouders ging Oldengarm naar een ‘Thea studeert Techniek’-dag. “Een aantal van mijn vriendinnen gingen kijken bij Informatica, zo ging ik er ook naar toe. Informatica vond ik leuk. Het is creatiever dan wiskunde. En ik kon het studeren in Groningen, daar woonde ik in de buurt.”

Oldengarm begon dus in 1993 in Groningen aan een studie Informatica. “Daarvoor was ik wel een beetje zenuwachtig; ik was het enige meisje in een opleiding met alleen maar jongens en ik had nog nooit geprogrammeerd. Het voordeel daarvan was wel dat ik het mezelf niet fout had aangeleerd. We hadden thuis wel een computer, maar ik had deze vooral gebruikt, maar er verder weinig verstand van. In die tijd moest je van computers nog kiezen welke kleur letters je wilde voor het beeldscherm (groen of amber). Ik vond het wel gaaf dat we al heel vroeg een pc in huis hadden.” De studie Informatica beviel goed. “In met name het eerste deel van de studie zat veel wiskunde, maar dan gericht op de praktijk. Ik had bijvoorbeeld een vak Algoritmes waarin je leerde dat programma’s een soort van recepten zijn of een vak waar ik moest bewijzen dat bepaalde programmacode juist was geschreven.”

Haar liefde voor het vak Wiskunde is vooral aangewakkerd door een docent op de middelbare school. “Ik had Wiskunde A en B, waardoor ik acht uur in de week Wiskunde kreeg. Dat kreeg ik van een leuke docent die zelf veel plezier had in het vak. Dat gold ook voor Latijn. Die docenten zijn dus heel belangrijk geweest voor mijn interesse in deze vakken. Het hielp ook dat ik goed was in deze vakken.”

Studie die werk zou opleveren

Ook haar ouders waren belangrijk voor haar keuze Informatica. Zij vonden dat ze moest kiezen voor een studie die haar later werk zou opleveren. “Mijn ouders hebben me meegegeven dat je altijd goed voor jezelf moet kunnen zorgen, dus financieel onafhankelijk moet zijn. Ga op vakantie als je geld hebt, koop een auto als je geld hebt en sluit er geen leningen voor af. Dat is me met de paplepel ingegoten.” Haar moeder leerde haar ook om creatief en positief te denken. “Ze beschouwde altijd alsof een glas bijna vol was, ook al was het soms bijna leeg. Daar heb ik veel van geleerd. Mijn insteek is dat als er een deur dicht gaat, dat ik kijk waar een andere deur opengaat. Tegenslag kun je ook gebruiken om vooruit te komen en vraagt soms om creatieve oplossingen.”

Na haar studie Informatica lagen de banen voor het oprapen. Oldengarm had zelf ook een wensenlijst, ze wilde het liefste toegepast onderzoek doen. Dat kon niet op heel veel plekken in Nederland, waardoor er uiteindelijk drie werkgevers overbleven. Ze koos voor KPN. “Daar had ik al een half jaar afgestudeerd. Ik had KPN leren kennen als een bruisende organisatie. En het aardige was dat ik vanuit Groningen naar de Randstad kon verhuizen met behoud van mijn baan bij KPN.”

Bij KPN kreeg Oldengarm zijdelings te maken met cybersecurity, maar deed daar zelf geen onderzoek naar. Ze leerde die securitywereld vooral kennen toen ze aan het werk ging bij de AIVD. “Ik gaf daar leiding aan een team dat onderzoek deed naar de inzet van nieuwe technologie. Denk aan Q bij James Bond die altijd de nieuwste snufjes heeft. De AIVD heeft bevoegdheden die andere organisaties niet hebben, het was leuk om daaraan te werken.” Om verder te komen bij de overheid, is het belangrijk dat je je ook een tijdje bezighoudt met beleid, legt Oldengarm uit. Daarom ging ze ook een periode als beleidsmedewerker aan de slag en daarna werd ze teamhoofd van een operationeel team. Toen haar moeder ziek werd en overleed, begon ze zich af te vragen of ze wel op het pad zat waar ze heen wilde. “Op zo’n belangrijk moment ga je existentiële vragen stellen. Ik besloot toen om mijn wens die ik altijd al had om fotograaf te worden, te gaan uitvoeren.” Tijdens haar werk bij de AIVD was ze al aan een opleiding aan de Fotoacademie in Amsterdam begonnen. Oldengarm begon voor zichzelf zodra ze een adviesklus kreeg voor een paar dagen in de week en daarnaast bouwde ze haar fotografiepraktijk op.

Het opbouwen van een portefeuille qua fotografie ging goed, maar in het netwerken, dat nodig is om als zzp’er aan nieuwe adviesopdrachten te komen, was Oldengarm toen nog minder bedreven. “Mijn adviesopdracht stopte en ik moest op zoek naar een vervolgopdracht. Van mijn inkomen als fotograaf kon ik niet echt rondkomen en in dat werk bleek ik intellectuele uitdaging te missen.  Ik zat op een punt dat ik dacht, ik kan alles managen, maar inhoudelijk ben ik eigenlijk nergens van. Voor mij maakt dat niet uit, maar ik merkte dat anderen wel vonden dat je ook verstand moet hebben van de inhoud als je manager bent. Dat en een gebrek aan een goed netwerk maakten het moeilijk om aan een nieuwe adviesopdracht te komen. En eigenlijk wilde ik fotografie gewoon weer als hobby gaan doen. Tijd dus om het roer om te gooien.”

Oldengarm ging weer in loondienst, nu bij ECN in Petten. “Daar moest ik overigens ook praten als Brugman om te worden aangenomen, want ook deze werkgever vond ik dat ik verstand moest hebben van de inhoud. Ik kreeg een contract voor een half jaar, werkte keihard en toen mocht ik blijven.” Soms heb je geluk in je carrière, zegt Oldengarm. “Maar vaak is het ook gewoon heel hard werken.”

Specialisatie cybersecurity

Na ECN koos Oldengarm toch voor een specialisatie. “Vriendinnen adviseerden me om me te verdiepen in cybersecurity, want daarin stond een hoop te gebeuren.” Dat deed ze bij Hoffmann Bedrijfsrecherche waar ze leiding kreeg over de afdeling cybersecurity. “Hoffmann deed al lang cybersecurity, maar mensen kenden het bedrijf vooral van hun diensten op gebied van fraudebestrijding. Ik heb een strategie gemaakt waar cybersecurity en fraudebestrijding elkaar raakten en Hoffmann zo zichtbaarder maakten. Het stimuleren van cyberveilig gedrag heeft namelijk veel raakvlakken met het stimuleren van integer gedrag. Het maken van die strategie vond ik heel leuk en ik ben er goed in. Dus toen ik dat had gedaan, wilde ik eigenlijk weer een strategie neerzetten maar dat kon natuurlijk niet. Ik ben iemand van zo’n eerste fase van strategievorming en de eerste stappen van uitvoering, maar niet de fases daarna. Ik besloot toch weer te gaan zzp’en en dan opdrachten aan te nemen waar ik op strategisch niveau over de inhoud kan adviseren.”

Oldengarms meest zichtbare rol is die van directeur van Cyberveilig, een branchevereniging van Nederlandse securitybedrijven. “Samen met oud-collega Liesbeth Holterman heb ik een plan voor die branchevereniging gemaakt en opgestart, en daarna ben ik er directeur van geworden. Dat werk is eigenlijk maar een kleine portie van mijn werk, verder doe ik allerlei adviesopdrachten.”

Natuurlijk blijft het zzp’en spannend, zegt Oldengarm. “Bij Hoffmann heb ik veel met securitybedrijven samengewerkt, daar ken ik veel collega’s uit het vak van, maar ook uit mijn tijd bij de overheid. Dat helpt. Ik probeer voor een half jaar vooruit opdrachten te hebben, als dat afloopt word ik altijd toch een beetje zenuwachtig.” Toch is de praktijk dat Oldengarm eerder te veel werk heeft dan te weinig. “Het is soms passen en meten, maar ik word ook efficiënter als ik het druk heb.”

Ze werkt dus hard, maar hard werken is ook op het juiste moment een stap extra zetten, zegt ze. “Het voordeel van meerdere opdrachtgevers hebben, is dat als ik voor de een niet werk dat hij denkt dat ik voor de ander iets doe, maar dat hoeft niet zo te zijn natuurlijk. Ik kan net zo goed bij de kapper zitten. In het begin voelde ik me daar wel eens schuldig over. Nu gelukkig al lang niet meer en tegenwoordig ben ik ook de meeste vrijdagen vrij om te ontspannen en leuke dingen te doen. Ik werk heel hard, maar nu kan ik beter dan vroeger ruimte en tijd voor mezelf maken.”

Over Petra Oldengarm

Petra Oldengarm studeerde technische informatica aan de Rijksuniversiteit Groningen. Oldengarm is directeur van Cyberveilig Nederland en zelfstandig strategisch adviseur cybersecurityvraagstukken. Ze doceert als gastdocent aan de Universiteit Leiden. Ze begon haar carrière bij KPN Research, werkte later bij de AIVD, Energieonderzoek Centrum Nederland en Hoffmann Bedrijfsrecherche. Nu is ze zelfstandig strategisch adviseur op gebied van cybersecurityvraagstukken.

Tekst: Rian van Heur

Foto: Phil Nijhuis