Begin jaren tachtig was techniek in Nederland nog vrijwel uitsluitend het domein van mannen. Toch waren er her en der pioniers: meiden die besloten dat het anders moest. Uit hun ervaringen en moed ontstond VHTO. Twee van die pioniers, Anke Bosch en Trudy Vos, nemen ons mee terug naar de tijd dat een lange broek opviel, de stoel naast je leeg bleef in de collegezaal en stages werden geweigerd omdat ‘het niet kon met een vrouw’.”
De eenzame studente
Anke weet nog goed hoe het voelde om als jonge vrouw een studie te volgen in een mannenwereld. In 1960 startte ze als zeventienjarige met scheikunde in Delft. “Het was een conservatieve omgeving. Ik kreeg opmerkingen als ik in een lange broek naar college kwam. En vaak bleef de plek naast me leeg, jongens vonden mij maar eng en durfden niet naast me te zitten.”
Later stapte ze over op wiskunde in Enschede. De sfeer was er beter, maar ze bleef één van de weinigen. Toen ze studentendecaan werd op de Hogere Technische School (HTS – de voorloper van het huidige hbo-techniek) in Twente, zag ze diezelfde eenzaamheid bij haar eigen studentes. “Ik wilde weten: hoe ervaren meiden dat? Dat bracht me op het idee om ze bij elkaar te brengen.”
Een feest van herkenning
Anke schreef een brief aan alle HTS’en en decanen in Nederland, met de oproep studentes naar een landelijk weekend te sturen. Met steun van de nieuwe staatssecretaris voor Emancipatiezaken kon het doorgaan.
Op 9, 10 en 11 oktober 1981 kwamen vijftig HTS-studentes samen in Oegstgeest. Voor velen was het de eerste keer dat ze zoveel gelijkgestemden ontmoetten. Trudy Vos, toen student chemie in Hengelo, herinnert zich dat weekend nog goed. “Het was zó bijzonder. Je liep een zaal binnen en ineens zat je met vijftig meiden die allemaal hetzelfde meemaakten. Ineens ontdekte je: ik ben niet de enige. Er waren serieuze gesprekken, soms tranen, maar ook ontzettend veel plezier.”
De verhalen waren soms pijnlijk. “Sommige meiden werden afgewezen voor een stagegesprek puur omdat ze een vrouw waren,” vertelt Anke. “Of ze kregen te horen dat werken in het buitenland niet mogelijk was, omdat er geen vrouwen mee konden.” Toch overheerste iets anders. “Het uitwisselen van die ervaringen gaf lucht, een feest van herkenning en energie om verder te gaan.”
Van ontmoeting naar beweging
Aan het einde van dat weekend stond vast: dit mocht geen eenmalige bijeenkomst blijven. Er werden contactpersonen aangesteld en in Amersfoort begon een kernteam regelmatig te vergaderen. Daar werd het plan gesmeed dat de basis zou vormen van VHTO: meiden zelf het land in sturen om gastlessen te geven op middelbare scholen, om zo andere meiden enthousiast te maken voor techniek.
“Wie kan beter laten zien dat techniek ook voor meiden is, dan meiden zelf?” zegt Anke. Binnen korte tijd ontstond er een landelijke beweging. Gastlessen, brochures met rolmodellen, posters en later zelfs een voorlichtingsfilm maakten techniek zichtbaar voor een nieuwe generatie. “In een paar jaar tijd steeg het aandeel meiden op de HTS van twee à drie procent naar zestien procent,” vertelt Trudy trots. “Dat gaf ons het vertrouwen: dit werkt.”
Vrolijke ernst
De sfeer was strijdvaardig, maar nooit zwaar. Anke was in haar studententijd al betrokken bij Dolle Mina, de feministische actiegroep die met ludieke acties voor gelijke rechten vocht. “Die mix van vrolijkheid en strijdlust wilde ik ook bij VHTO. Natuurlijk voerden we serieuze gesprekken, maar er moest ook gelachen worden.”
Trudy beaamt dat. “We richtten zelfs een feestcommissie op waarmee we gezellige bijeenkomsten organiseerden. Het plezier maakte dat mensen bleven komen. Tegelijkertijd werkten we keihard aan brochures, lobby en voorstellen voor opleidingen. Het was die combinatie die ons sterk maakte.”
Oprichting en professionalisering
In 1982 werd VHTO officieel als stichting opgericht. Toen stond de afkorting voor Vrouwen in Hoger Technisch Onderwijs. Inmiddels betekent VHTO: Voor Haar Technische Ontwikkeling.
Wat begon als een vrijwilligersinitiatief groeide al snel uit tot een professionele organisatie. Dankzij subsidies konden de eerste medewerkers worden aangenomen. “We begonnen met één fte en een secretaresse,” vertelt Anke. “Ineens voelde het heel serieus: dit was niet langer een clubje studenten, maar een organisatie die verschil kon maken.”
Naast de studentes kwamen ook afgestudeerde vrouwelijke ingenieurs in beeld, georganiseerd in VING (Vrouwelijke Ingenieurs). Zo verbond VHTO meiden die nog studeerden met vrouwen die al in het werkveld actief waren.
Twee motoren
De bijdragen van Anke en Trudy vullen elkaar naadloos aan. Anke was de initiator en organisator die het netwerk bouwde, de eerste subsidies wist los te krijgen en de structuur neerzette. Trudy stond midden tussen de studenten, werd een rolmodel in gastlessen en groeide later uit tot een bestuurlijke pleitbezorger. Samen symboliseren ze wat VHTO altijd is geweest: een brug tussen meiden zelf en het systeem eromheen.
Van toen naar nu
Terugkijkend ziet Anke vooral de blijvende waarde van de gemeenschap. “Uit die eenzame positie ontstonden netwerken en vriendschappen die tot vandaag bestaan. Dat is misschien wel het meest bijzonder.”
Trudy benadrukt de actualiteit. “Soms schrik ik als ik een techniekklas binnenloop en nog steeds vooral jongens zie. Het laat zien hoe actueel onze missie nog altijd is. Het is prachtig dat VHTO er nog steeds is, al zou het mooiste natuurlijk zijn als we niet meer nodig waren.”
Een boodschap voor de toekomst
Wat willen ze jonge meiden vandaag meegeven? “Techniek is overal,” zegt Trudy. “Het gaat niet alleen om machines of computers, maar om bijdragen aan grote maatschappelijke vraagstukken: duurzaamheid, zorg, energietransitie. Als je betekenisvol werk wilt doen, kan dat juist in de techniek.”
Anke sluit zich daarbij aan. “Laat je nooit wijsmaken dat techniek niets voor meiden is. Dat is een groot misverstand. Als jij nieuwsgierig bent naar hoe dingen werken, dan hoor je hier. De wereld heeft je nodig.”
“Laat je nooit wijsmaken dat techniek niets voor meiden is. Dat is een groot misverstand. Als jij nieuwsgierig bent naar hoe dingen werken, dan hoor je hier. De wereld heeft je nodig.”
Anke Bosch, oprichter VHTO
VHTO in 2025
Wat begon met één brief in 1981, groeide uit tot een landelijke beweging die in 1982 officieel werd opgericht en nu al 43 jaar werkt aan meer diversiteit in techniek en IT. Toch is die missie in 2025 nog altijd hard nodig.
Nog geen 17% van de technische beroepen in Nederland wordt vervuld door vrouwen, een gemiste kans voor henzelf én voor onze samenleving. Meer diversiteit in techniek betekent betere prestaties, inclusievere technologie en meer oplossingen voor grote uitdagingen zoals de energietransitie en digitalisering.
Techniek is van ons allemaal, en technologie moet vooruitgang brengen voor iedereen. Daarom zet VHTO zich dagelijks in voor meer keuzevrijheid voor meiden op school en meer kansen voor de vrouwelijke technici en technologen van de toekomst. Doe jij ook mee?
Het huidige team van VHTO in 2025. © Simone Janssen