“Niet het werk, maar de werkomgeving bepaalt of vrouwen blijven.” In de techniek- en IT-sector is het al jaren een uitdaging om vrouwen te behouden. Volgens Elsemieke de Jong, programmamanager bij VHTO, ligt dat niet aan de inhoud van het werk, maar aan de cultuur op de werkvloer. “Vrouwen verlaten de techniek bijna nooit omdat ze het werk niet interessant vinden,” zegt ze. “Ze vertrekken omdat de omgangsvormen en werksfeer niet uitnodigend zijn. En dat geldt niet alleen voor vrouwen, iedereen heeft baat bij een sociaal veilige werkomgeving.”

Waarom sociale veiligheid het verschil maakt

In sectoren waar innovatie en samenwerking belangrijk zijn, is sociale veiligheid de basis. “Zonder veiligheid stokt vernieuwing,” legt Elsemieke uit. “Als mensen bang zijn om iets verkeerd te zeggen, verdwijnen creativiteit en openheid. Zeker voor vrouwen kan dat betekenen dat hun ideeën onuitgesproken blijven en dat is een verlies voor iedereen.”

Uit onderzoek van VHTO blijkt dat vrouwen de sector niet verlaten vanwege technische kennis, maar door de context waarin ze werken: gebrek aan vertrouwen, werk-privédruk, genderbias en een mannelijke bedrijfscultuur. “Als je omgeving je niet serieus neemt of niet bij je past, voel je je minder thuis. Dat gevoel van ‘hoor ik hier wel echt?’ maakt dat vrouwen uiteindelijk vertrekken.”

Wat is sociale veiligheid eigenlijk?

Bij VHTO betekent sociale veiligheid: je durven uitspreken zonder angst voor de gevolgen. Dat klinkt eenvoudig, maar vraagt bewust leiderschap en een cultuur van respect. “Elke leidinggevende speelt hierin een sleutelrol,” zegt Elsemieke. “Het gaat niet alleen om kennis, maar om luisteren, reageren op kwetsbaarheid en ruimte maken voor verschil. Sociale veiligheid betekent dat iedereen zich welkom voelt, ongeacht achtergrond of rol, dat je weet dat jouw stem ertoe doet. En ja, dat mag soms best een beetje schuren; dat hoort bij groei.”

De Toolbox Sociale Veiligheid

Om organisaties te helpen dit gesprek op gang te brengen, ontwikkelde VHTO de Toolbox Sociaal Veilig Werken. In 45 minuten onderzoeken teams samen wat sociale veiligheid betekent, hoe het er binnen hun team voor staat en welke afspraken ze willen maken.

De toolbox is ontworpen om een écht gesprek te starten: geen training of instructie, maar een moment om samen te bepalen: wat doen sociaal veilige teams eigenlijk? Welke omgangsvormen helpen, en welke belemmeren?

De tool is gratis beschikbaar en kan zelfstandig worden gebruikt, zonder HR of externe begeleiding. “Tijdens een pilot met mannen uit de afvalverwerking vertelden ze open dat bepaalde grappen eigenlijk niet prettig voelden,” vertelt Elsemieke. “Zo’n moment van eerlijkheid laat zien wat er gebeurt als mensen écht naar elkaar luisteren.”

Geen bijzaak, maar basisvoorwaarde

Sociale veiligheid is geen ‘soft’ onderwerp, benadrukt Elsemieke. Het is een voorwaarde voor innovatie, kwaliteit en werkplezier. “In een sector die draait om nieuwe ideeën, moet je vrijuit kunnen spreken. Pas dan durven mensen hun beste ideeën te delen, ook als die afwijken van de norm.”

“Sociale veiligheid gaat verder dan diversiteit,” voegt ze toe. “Diversiteit zorgt dat mensen binnenkomen, maar sociale veiligheid zorgt dat ze blijven. In een veilige cultuur voelt iedereen zich welkom, gewaardeerd en vrij om zichzelf te zijn. Dáár draait het uiteindelijk om.”

Ontdek de Toolbox

De Toolbox Sociale Veiligheid is gratis beschikbaar voor organisaties die het gesprek over cultuur en samenwerking willen voeren. Lees ook het whitepaper: ‘Behoud van vrouwen in techniek en IT’.